Γραφείο πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη....ας αρχίσουμε με ένα άρθρο!

Γραφείο πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη....ας αρχίσουμε με ένα άρθρο!

27 ΝΟΕ 2016

Ο Προσφυγικός Φοίνιξ*. Της Κατερίνας Νοτοπούλου

Τον Ιανουάριο του 1924 ιδρύθηκε το σωματείο «ο Προσφυγικός Φοίνιξ», κατόπιν εισήγησης 
της Ελένης Καραϊωσηφίδου. Συμμετείχαν γυναίκες διαφόρων ηλικιών, πρόσφυγες και οι ίδιες, αλλά και από τη Θεσσαλονίκη.

Με σθεναρή πίστη στο εγχείρημα, καλή συνεργασία και πολλές προσπάθειες να καθιερωθεί στην πόλη, έγινε το Σεπτέμβριο 1924 η πρώτη διανομή συσσιτίου σε 113 πρόσφυγες σε ένα παράπηγμα στην Αγίας Σοφίας.

Στην πορεία οι μερίδες φαγητού του Προσφυγικού Φοίνικα, ξεπέρασαν τις 1.300 τη μέρα!

Το σωματείο επιχείρησε να κινητοποιήσει αρχές και θεσμούς της πόλης, αλλά και την ομογένεια, φέρνοντας στο επίκεντρο το κοινωνικό αίτημα για τη στήριξη των άπορων προσφύγων.

Θεμελιώδεις αρχές του σωματείου ήταν η διαφάνεια και η ανιδιοτέλεια: ο Προσφυγικός Φοίνιξ είχε δώσει αυτές τις εγγυήσεις.

Η αποθήκη με τα τρόφιμα ελεγχόταν καθημερινά εκ περιτροπής από τις κυρίες του συμβουλίου (αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε εναλλαγή). Η παρασκευή, η δοκιμή και η διανομή γινόταν με μεγάλη προσοχή, προκειμένου τα γεύματα να είναι νόστιμα και θρεπτικά -σήμερα, ίσως, θα τα ονομάζαμε «γεύματα αλληλεγγύης».

Η ανιδιοτέλεια ήταν αξιοσημείωτη: η φιλανθρωπική δράση γινόταν σε βάρος της οικογενειακής τους ζωής, χωρίς ανταλλάγματα και δεν χρησιμοποιούνταν ως μηχανισμός προβολής. Σταθμός ήταν η καθιέρωση του Λαχείου υπέρ του Φοίνικα, όπως και πλήθος υποστηρικτικών καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, με τις αδελφές Καλουτά, τη Λουίζα Ποζέλι, εσπερίδες, κα.

Το 1928 το συσσίτιο μετονομάζεται από «Προσφυγικός Φοίνιξ» σε «Φοίνιξ», καθώς οι ανάγκες αυξάνονται και δεν γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα σε ντόπιους και πρόσφυγες. Ο Φοίνικας στέκεται αρωγός σε μαθητές και τις οικογένειές τους, αλλά και σε φοιτητές**.

Παράλληλες Δράσεις

Οργανώθηκε η «Φωλιά του Φοίνικα» στη Στοά Καράσσο, εν είδει σημερινού bazaar, ένα προσφιλές κατάστημα στη Θεσσαλονίκη, όπου οι πρόσφυγες κατασκεύαζαν εγχώρια προϊόντα και τα διέθεταν υπέρ του Φοίνικα, ως ενεργή συμμετοχή στη στήριξη της δομής.

Επίσης, δημιουργήθηκε και η «Σπηλιά του Φοίνικα», ένας τόπος ψυχαγωγίας στην παραλία.

Το 1930 η Ελ. Καραϊωσηφίδου, αντιλαμβανόμενη πως ο Φοίνικας δεν επαρκούσε, εισηγήθηκε εστιασμένη στήριξη στις γειτονιές. Ο δήμαρχος Βαμβακάς υιοθέτησε την πρόταση και καθιέρωσε 36 δημοτικά συσσίτια στις συνοικίες, με πρότυπο τον Φοίνικα, υπό την εποπτεία της Καραϊωσηφίδου.

Έκτοτε υλοποιήθηκε σχέδιο δράσης στην κοινότητα, οι θεσμοί αξιοποίησαν το αυτοοργανωμένο παράδειγμα και στη συνέχεια δημιουργήθηκαν επιτροπές σε κάθε συνοικία, που εκτελούσαν χρέη κοινωνικού λειτουργού, ως προπομπός του επαγγέλματος.

Ο Φοίνικας δεν ήταν ένας απλός φιλανθρωπικός σύλλογος. Η παροχή αλληλεγγύης στόχευε συνειδητά στην ενδυνάμωση των ανθρώπων, ώστε «να δοθούν στην κοινωνία ως χρήσιμα και υγιή άτομα».

Το 1938 ιδρύεται η Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή του Φοίνικα, προκειμένου οι μαθήτριες, κυρίως πρόσφυγες, πέρα από τη σίτισή τους, να λάβουν επαγγελματική κατάρτιση και να εξασφαλίσουν αξιοπρεπή συμμετοχή στη ζωή.

Φυσικά, καθώς η λειτουργία της σχολής στόχευε στην κοινωνική κινητικότητα και την ενίσχυση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, διεκόπη το 1936 λόγω της δικτατορίας Μεταξά.

Η δικτατορία Μεταξά με λόγο και έργο κατέστρεψε ότι είχε δημιουργηθεί, με πρόσχημα την κρατικοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Η δε σύζυγος Μεταξά είχε μηνύσει στην Ελ. Καραϊωσηφίδου: «όπως έβαλε σε τάξη ο άντρας μου τους Έλληνες, έτσι θα βάλω και εγώ τις Ελληνίδες».

Αλληλεγγύη και φεμινισμός

Στο σημείο αυτό, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στη φεμνιστική δράση της Ελ. Καραϊωσηφίδου, ως μορφή του Φεμινιστικού κινήματος της Θεσσαλονίκης. Ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη παράρτημα του συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας. Ο σύνδεσμος διακίνησε το περιοδικό «Αγώνας της Γυναίκας», οργάνωνε φεμινιστικές συγκεντρώσεις, συμμετείχε σε πανελλαδικά συνέδρια γυναικών, διεκδικούσε τη θέσπιση παιδικών δικαστηρίων, τη θεσμοθέτηση της γυναικείας εκλογιμότητας, κ.α. Η φεμινιστική ένωση προσπάθησε να ιδρύσει σχολεία γυναικών, μιας και ο νόμος στερούσε το δικαίωμα ψήφου από τις αναλφάβητες γυναίκες.

«Ζητούμε δικαιώματα πολιτικά, αστικά και κοινωνικά, ίσα για τη Γυναίκα και τον Άντρα».

Η Ελ. Καραϊωσηφίδου συνέχισε να συνδράμει με τις υπηρεσίες της στον ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, στην ΕΟΧΑ, και αλλού…

Η ιστορία της Ελένης Καραϊωσηφίδου αποτυπώνεται μέσα από την αφήγηση της κόρης της, στο βιβλίο «Ελένη Καραϊωσηφίδου, πορεία μιας δημιουργικής ζωής», εκδόσεις Κοροντζή, Αθήνα, 2015.

Οι ιστορίες των ανθρώπων του συσσιτίου του Φοίνικα είναι γραμμένες στις ψυχές των ανθρώπων του Φοίνικα και στην κοινωνική ιστορία της πόλης.

Τα διακυβεύματα, ευάλωτα ακόμα στο σήμερα: η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η κοινωνική συνοχή, η κοινωνική πολιτική, ως κρατική μέριμνα, αλλά και ως ατομική υπόθεση.

Σε άλλους καιρούς, η Ελένη άφησε τη σφραγίδα της και ο Φοίνικας αποτέλεσε παρακαταθήκη για την πόλη και τη χώρα.

Στο σήμερα, που η ζώσα ιστορία αναζητά διεξόδους, τα εγχειρήματα κοινωνικής διαθεσιμότητας και αλληλεγγύης αναστοχάζονται και αναζητούν νέους δρόμους: πάντα ως υβριδικές αντισυστημικές ενέργειες, με ακατάπαυστο έρεισμα την αξιοπρέπεια και τον πολιτικό βίο ως την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης…

*Ελένη Καραιωσηφίδου, πορεία μιας δημιουργικής ζωής, εκδ. Κορομτζής, Αθήνα, 2015

** Ο Γιώργος Δανιηλίδης, τα γράμματα του οποίου περιλαμβάνονται στο βιβλίο, γιατρός, «επιδέξιο παιδί του Φοίνικα», εκτελέστηκε το 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.

Πηγή: Εφημερίδα Εποχή